Τα υγιή προσωπικά όρια και η εγκαθίδρυσή τους

Τα προσωπικά όρια είναι τα όρια εκείνα που μας διαχωρίζουν από τους άλλους ανθρώπους γύρω μας. Αυτά μπορεί να είναι, φυσικά, συναισθηματικά, σεξουαλικά, διανοητικά ή πνευματικά. Τα όρια αυτά μας επιτρέπουν να διαχωρίζουμε τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας από εκείνες των άλλων. Η παρουσία τους εξυπηρετεί την αυθεντική έκφραση του εαυτού μας, καθώς και την αποδοχή της μοναδικότητας των συνανθρώπων μας. Χάρη σε αυτά μπορούμε να προστατεύουμε τον εαυτό μας από εξωτερικές παραβιάσεις, να φέρουμε την ευθύνη  και τον έλεγχο του εαυτού μας και να σεβόμαστε τα προσωπικά όρια των άλλων.

Η εγκαθίδρυση υγιών ορίων είναι απαραίτητη για το χτίσιμο και τη διατήρηση της αυτοεκτίμησης, καθώς αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους τρόπους που έχουμε, ώστε να μπορέσουμε να επικοινωνήσουμε στους γύρω μας ότι είμαστε άνθρωποι με αυτοσεβασμό και αυτοαξία. Έχοντας υγιή όρια διαφυλάσσουμε, λοιπόν, τόσο την ακεραιότητα του εαυτού μας, όσο και την υγεία των σχέσεων που συνάπτουμε. Ακολούθως, η απουσία ή η αδυναμία τοποθέτησης υγιών ορίων μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια του σεβασμού απέναντι στον εαυτό μας και στους άλλους, αίσθηση χάους και απώλειας ελέγχου της ζωής μας, απώλεια ενδιαφέροντος και κινήτρων, ανικανοποίητους στόχους και αίσθηση απελπισίας, άγχος και συμπτώματα κατάθλιψης.

Τα είδη των προσωπικών ορίων:

Σωματικά όρια: Όσον αφορά τα σωματικά όρια, είναι σημαντικό να προσδιορίσουμε τον προσωπικό μας χώρο και να διασφαλίσουμε την αποτροπή της παραβίασής τους, χρησιμοποιώντας λεκτική ή και εξωλεκτική επικοινωνία. Είναι καίριας σημασίας να θυμόμαστε ότι τα προσωπικά όρια του καθενός είναι διαφορετικά, καθώς εξαρτώνται από τα βιώματα, τις προσωπικές αξίες και την ιδιοσυγκρασία του καθενός. Μερικά παραδείγματα παραβίασης των προσωπικών σωματικών ορίων είναι το ανεπιθύμητο ή μη αποδεκτό άγγιγμα, η παραβίαση της ιδιωτικότητας του χώρου ή των προσωπικών αντικειμένων.

Συναισθηματικά όρια: Παρομοίως, όσον αφορά τα συναισθηματικά όρια, είναι σημαντικό να προσδιορίσουμε τις πεποιθήσεις και τις αξίες μας, τις ανάγκες μας, τις επιλογές μας και τις επιθυμίες μας και να μάθουμε να τις διαφυλάττουμε από την επιρροή των άλλων, καλλιεργώντας την μεταξύ μας οικειότητα και διατηρώντας υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις. Παραδείγματα παραβίασης των προσωπικών συναισθηματικών ορίων αποτελούν, μεταξύ άλλων, η μη ανάληψη της ευθύνης του εαυτού, που έχει ως αποτέλεσμα να κατηγορούμε τους γύρω μας για τα προβλήματά μας, η συνεχής αναζήτηση επιβεβαίωσης ή φροντίδας από τους άλλους, η εμπλοκή μας σε συμπεριφορές που δεν συμβαδίζουν με τις αξίες και τους στόχους μας, η αίσθηση ενοχής όταν νιώθουμε ότι δεν εξυπηρετούμε και δεν ευχαριστούμε συνεχώς τους άλλους.

Τι είναι αυτό που καθορίζει όμως το αν τα όρια που θέτουμε είναι υγιή ή όχι;

Το είδος των ορίων που εγκαθιδρύουμε, είτε σε σωματικό είτε σε συναισθηματικό επίπεδο, μπορεί να διακριθεί σε τέσσερις τύπους:

α) Αμυδρά όρια: Τα άτομα που θέτουν αμυδρά, μη ξεκάθαρα όρια τείνουν να συγχέουν τα προσωπικά τους όρια με εκείνα των άλλων ανθρώπων. Αυτό έχει, συχνά, ως αποτέλεσμα να θυματοποιούνται και να νιώθουν ως υποχείρια, καθώς άγονται και φέρονται από τους γύρω τους.

β) Ασυνεπή όρια: Τα άτομα με αυτού του είδους την οριοθέτηση χαρακτηρίζονται από ανασφάλεια αναφορικά με το τι εμπίπτει εντός ή εκτός των ορίων τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να εμφανίζονται, πότε θέτοντας πολύ αχνά όρια και πότε πολύ άκαμπτα, με έναν άστατο και ασυνεπή τρόπο.

γ) Άκαμπτα όρια: Άτομα που εφαρμόζουν αυτού του είδους την οριοθέτηση μοιάζουν να είναι περικυκλωμένα από τείχη, που οι ίδιοι έχουν υψώσει γύρω τους. Αυτού του είδους η οριοθέτηση μπορεί να είναι επιλεκτική ή καθολική, ενώ συχνά πηγάζει από αρνητικές ή κακοποιητικές παρελθούσες εμπειρίες.

δ) Ευέλικτα όρια: Είναι ο ιδανικός τρόπος οριοθέτησης. Εδώ, η τήρηση αυστηρών ή μη ορίων γίνεται συνειδητά από το άτομο, ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες, χωρίς αυτό να είναι ευάλωτο σε οποιουδήποτε είδους χειραγώγηση από το περιβάλλον.

Πώς μπορούμε να μάθουμε να θέτουμε υγιή προσωπικά όρια;

Εδώ αναφέρονται μερικά βήματα που θα μας βοηθήσουν σε μια πιο λειτουργική τοποθέτηση ορίων.

1. Αναγνωρίζουμε το δικαίωμα του κάθε ανθρώπου για οριοθέτηση: Όχι μόνο έχουμε δικαίωμα να θέσουμε τα προσωπικά μας όρια, αλλά είμαστε μάλιστα υπεύθυνοι για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας και επιτρέπουμε στους άλλους να μας αντιμετωπίζουν.
2. Μαθαίνουμε να φροντίζουμε τον εαυτό μας: Αναγνωρίζουμε τις ανάγκες μας, τις αποδεχόμαστε και μαθαίνουμε να παίρνουμε οι ίδιοι την ευθύνη για τη φροντίδα του εαυτού μας.
3. Παραδεχόμαστε ότι οι ανάγκες μας είναι εξίσου σημαντικές με εκείνες των άλλων: Θέτοντας πάντα σε προτεραιότητα τις ανάγκες των άλλων, όχι απλώς παραμελούμε τον εαυτό μας, αλλά, κατά κάποιο τρόπο, στερούμε από τους άλλους την αίσθηση αυτοαξίας τους, εμποδίζοντάς τους από το να είναι οι ίδιοι κύριοι του εαυτού τους.
4. Μαθαίνουμε να λέμε όχι: Προσπαθώντας να ικανοποιούμε συνεχώς ξένες ανάγκες δεν εξυπηρετούμε τελικά ούτε τον εαυτό μας, αλλά ούτε τους άλλους. Είναι σημαντικό να μάθουμε ότι μπορούμε να είμαστε αγαπητοί στους άλλους χωρίς να λέμε σε όλα ναι. Μάλιστα, είναι εκπληκτικό το ότι όσο πιο ξεκάθαρα θέτουμε τα όριά μας, τόσο περισσότερο αυξάνεται και ο σεβασμός των γύρω μας απέναντι σε αυτά και εντέλει απέναντι σε εμάς.
5. Επικοινωνούμε τις ανάγκες μας στους γύρω μας: Ενημερώνοντας με διεκδικητικό τρόπο τους άλλους ανθρώπους όταν αισθανόμαστε ότι έχουν καταπατήσει τα προσωπικά μας όρια, επιτρέπουμε στον εαυτό μας να είναι αυτός που πραγματικά είναι και βοηθάμε τους γύρω μας να κατανοήσουν τι είναι σημαντικό για εμάς, τι είναι αποδεκτό και τι όχι.
6. Μαθαίνουμε να εμπιστευόμαστε την εσωτερική μας φωνή: Κάθε άνθρωπος γνωρίζει τι είναι καλό ή όχι για τον ίδιο. Η διατήρηση των προσωπικών ορίων μας βοηθάει να δείχνουμε σεβασμό στις ικανότητές μας και στις αδυναμίες μας και να διαφυλάσσουμε την ατομικότητά μας, σεβόμενοι παράλληλα και την ατομικότητα των γύρω μας.

Εγκαθιδρύοντας, λοιπόν, υγιή προσωπικά όρια αυξάνουμε την αυτοεκτίμησή μας, επικοινωνούμε καλύτερα με τους γύρω μας, συνάπτουμε πιο ικανοποιητικές σχέσεις, παραμένουμε σε επαφή με την πραγματικότητα και διατηρούμε τον έλεγχο και τη σταθερότητα στη ζωή μας.

Η εγκαθίδρυση των προσωπικών μας ορίων είναι μια συμπεριφορά που μαθαίνεται και δεν είναι ποτέ αργά για να μάθουμε να επαναπροσδιορίζουμε τα όριά μας. Αν ενδιαφέρεστε να μάθετε περισσότερα σχετικά με το θέμα, επικοινωνήστε με έναν ειδικό ψυχικής υγείας.